Çocuklarda Parazitoz

Op. Dr. Çağın Zaim: Skleroterapi, varis tedavisinde etkili ve güvenilir bir yöntem İçeriği Görüntüle

Çocukluk çağlarında parazit enfeksiyonları sıklıkla görülmektedir. Bir yaş civarında başlayan yürüme dönemlerinde toprağa olan temasın artması neticesinde parazit enfeksiyonlarının görülme sıklığı artışa geçmektedir. Özelikle bizim ülkemiz gibi ülkelerde toprağa temas daha sık görülmekte ve parazit enfeksiyonlarının görülme sıklığı artmaktadır. Eski yıllara ait bir çalışmada çocuklarda barsak parazitlerinin görülme sıklığının % 75 civarında olduğu bahsedilmekte idi. Sosyal şartların değişmesi ile oran bu kadar yüksek bir değerde olmamakla birlikte yine de büyük bir sağlık problemidir. Parazit enfeksiyonları bir sağlık sorunu olmasına rağmen başka bir açıdan bakıldığında insan organizmasının doğaya olan uyumunu da gösterdiği düşünülmelidir. Ekran başında kalış sürelerinin uzadığı ve sanal ortamlarda çokça zaman geçirildiği bu çağda doğadan uzak yaşam tarzlarının birçok ciddi bedensel ve ruhsal sorunları beraberinde getirdiğini göz önüne almak gerekmektedir. Doğa ile barışık yaşam tarzı neticesinde toprağa temasın insan organizmasında birçok olumlu yanları olduğunu bilinmektedir. Parazit enfeksiyonları ile karşılaşmanın ayni zamanda vücut savunma sisteminin bir tatbikatı olduğu da düşünülebilir.

Parazit Nedir?

Parazit enfeksiyonları protozoon (amip vb), helmint (kıl kurdu vb) ve artropod (bit, kene vb) gibi organizmaların neden olduğu enfeksiyonlardır. Halk arasında böcek, kurt ve solucan gibi isimler verilen organizmalardır.

A: Protozoonlar, tek hücreli organizmalardır ve konakçılarında bölünerek çoğalırlar. Bulaşma genellikle kendilerinin veya yumurtalarının bulaşmış olduğu su ve besinlerin ağız yoluyla alınması ile gerçekleşir. İçme suyunun temiz olmadığı ve genel temizlik ve altyapının yetersiz olduğu bölgelerde daha sık görülür. En sık halk arasında amip olarak bilinen genellikle kirli sular veya kirlenmiş besin maddeleri ile bulaş görülen bir mikroorganizma, bu gurubu temsilen irdelenebilir. Karın ağrısı kanlı ishal en sık görülen bulgular arasında bilinse de ender olarak sistemik hastalık formu şeklinde de seyredebilirler. Taze kakanın mikroskobik incelemesi ile tanı kolayca konulabilir ve uygun tedavi ile hastalık tedavi edilebilir. Verilen tedaviye rağmen kısa süre sonra tekrar aktif hale geçebileceği dikkate alınarak kaka incelemesi ile yakın takip etmek faydalı olacaktır.

B: Helmintler, çok hücredirler ve konakta bölünmezler. Konağa girdiği zaman ya ölür veya konağa zarar vermeden veya zarar vererek yaşamaya devam edebilir. Parazitler enfeksiyon oluşturmak ve konakla birlikte yaşamak için adeta istilacı bir tutum içindedirler. Vücudun savunma sistemine karşı kendilerini koruyucu mekanizmalar geliştirirler. Fiziksel varlıklarının devamı ve kendi besin ihtiyaçları için adeta konağın vücudu ile bir yarışa girerler. Birçok parazit enfeksiyonunda anemi (kansızlık) görülmesinin sebebi de budur. Parazit bedeninde bulunduğu canlının kanı ve aldığı besinlerle yaşamını sürdürür. Parazit enfeksiyonlarının çoğu bir belirti vermeksizin veya hafif belirtilerle seyredebilirken çok ciddi hastalıklara da sebep olabilirler. Burunda kaşıntı, karın ağrısı, gece öksürükleri, gece yastığa salya akması ve popoda kaşıntı ile bulgu verebilirler. Bazı hastalarda cilt döküntüsü ve alerjik ataklarda görülen sıkışmalar ile belirti verebilirler.

Helmint grubunun çocuklarda en sık görülen iki ferdi:

1.Yuvarlak Solucanlar ( Askariyazis)

En sık görülen parazitlerden biridir. Her iklimde ve her ülkede görülür. Çocuklarda erişkinlere göre daha sık rastlanmakta ve özellikle okul öncesi çocuklarda, ılıman iklimlerde daha yaygın olarak görülmektedir. Yuvarlak solucanlar larva içeren olgun yumurtaları ile bulaşır. Enfekte kişinin dışkısı ile dışarı atılan yumurtalar, herhangi bir nedenle ağız yoluyla alınmasından sonra larva midede yumurtadan çıkar, incebağırsak duvarından kana geçerek akciğere ulaşır. Akciğer dokusunda olgunlaşan larva bronşlara ve soluk borusundan gırtlak bölgesine ulaşır ve buradan tekrar yutulur. İncebağırsağa gelen larvalardan olgun erişkin solucanlar oluşur.

Yuvarlak solucanlar dışkı ile bulaşan bir enfeksiyondur. İnsan dışkısının gübre olarak kullanılması, tuvalet sonrası temizliğe özen gösterilmemesi, tuvaletlerin açıkta olması gibi temizlik kurallarına uyulmaması veya yetersizliği durumunda bulaşma olasılığı çok yüksektir.

Tanı solucanın veya yumurtasının dışkıda veya kusmukta görülmesi ile konur. Tanı konduktan sonra tedavisi kolaydır ama uzun süre takip gerektirir. Canlı kalan yumurtaların açılması ile hastalık tekrar görülebilir. El temizliğinin korunmada önemi büyüktür.

2. Kıl kurdu (oksyuriasis)

Kıl kurdu enfeksiyonları dünyanın her yerinde yaygındır. Doğal konağı insandır. Her yaşta görülmekle birlikte 5-14 yaş arasında en sıktır. Kalabalık yaşam koşullarında, kurumlarda yaşayanlarda yaygındır. Oldukça zararsızdır.

İplik şeklinde hareketli bir bağırsak parazitidir. Erkekleri 2-6 mm, dişileri 8-12 mm uzunluğundadır. Enfekte kişilerde dişi erişkin kıl kurtları gece uykudan 2-3 saat sonra anüsten dışarı çıkarak makat civarına binlerce yumurta bırakır ve kısa süre içinde ölürler. Yumurta 6 saat içinde bulaşıcı özelliğini kazanır. İç çamaşırlarına bulaşan, yatağa dökülen ve ya da oluşturduğu kaşıntı hissi ile o bölge parmakla kaşındığında, tuvalet sonrası makat temizliği esnasında kişinin eline, tırnaklarının arasına geçerler. Bu nedenle tekrar tekrar bulaşma ve çocuktan çocuğa bulaşma riski fazladır. Oda sıcaklığında 2-3 hafta canlı kalabilir. Çamaşırlarda, yatak ve çarşaflarda da yumurta bulunduğunda bulaşma ortamı oluşturur. Kıl kurdu bulaşmış çarşafların silkelenmesi ile havaya saçılan yumurtaların ağız bölgesine ulaşarak bulaşması da mümkündür.

Kıl Kurdu ağız yoluyla bulaşır. Yutulan yumurtalar midede larva şekline ulaşır ve bağırsağa göç ederek erişkin forma gelir. Makat bölgesinde yumurtaların larva şekline gelmesi ve anal yoldan tekrar bağırsağa girmesiyle de tekrarlayabilir.

Kıl kurdu genellikle belirtisizdir. En sık görülen belirti geceleri görülen makat bölgesindeki kaşıntılarıdır. Uykusuzluk, gece korkuları, diş gıcırdatma, gece idrar kaçırma, yastığa salya akıntısı ve gece ortaya çıkan öksürükler gibi bulgular ile de görülebilir. Kıl kurdunun çok fazla yoğun olması halinde çocuğun psikolojik durumunu etkilediği gibi alerjik bulgular ile de belirti verebilirler.

Tedavinin temeli tüm aile bireylerini ayni anda tedavi etmek, genel temizlik kurallarına azami dikkat etmekten geçer. Tuvalet temizliğine, ellerin yıkanarak tırnak aralarının iyice temizlenmesi gerekir.

Yapılan birçok çalışmada özelikle kıl kurdu enfeksiyonlarının vücut savunma sistemine tatbikat yaptırır tarzda etkilerinin de olduğu bilinmektedir. Doğa ile barışık yaşamak başlığı altında düşünülebilir. Birçok çocukta sessiz bir şekilde vücuda girer ve vücut savunma sistemleri tarafından vücuttan uzaklaştırılırlar. Bir anlamda bir tatbikat şeklinde savunma sistemi aktive olur. Ancak hastada belirti vermeye şikâyet oluşturmaya başlaması durumunda tedavi ile vücut savunma sitemine destek vermek gerekebilir. Kısacası bir bulgu bir şikâyet yok iken tedavi almak anlamsızdır. Şikâyet olması durumunda önce doktor görmeli gerekli muayene ve tetkikten sonra tanı konularak tedavi verilmelidir.

ÇOCUKLUK YAŞ DÖNEMİNDE ÇOK ÖNEMLİ BİR NOKTA: HASTANIN ŞİKÂYETİ OLMASI DURUMUNDA İLK YAPILACAK HASTANIN DOKTOR TARAFINDAN GÖRÜLMESİ MUAYENE EDİLMESİDİR. DOKTOR MUAYENESİ ARDINDAN GEREKİRSE DOKTOR YÖNLENDİRMESİ İLE TETKİK YAPILMASI VE TANI KONULARAK SONRASINDA TEDAVİ VERİLMESİ NOKTASINA ERİŞİLMESİDİR. DOKTOR MUAYENESİ OLMADAN TAHMİNİ TEKİK YAPILIP TEKİK SONUÇLARININ TEDAVİ EDİLMESİ HASTANIN TEDAVİ EDİLDİĞİ ANLAMINI TAŞIMAZ. HATA PAYI ÇOK YÜKSEK OLUR.