News
Günümüzde giderek daha fazla insanın karşılaştığı, çoğu zaman geç fark edilen, kronik ve otoimmün bir hastalık: Haşimato tiroiditi. Özellikle kadınlarda erkeklere oranla çok daha sık görülen bu hastalık, tiroid bezini hedef alıyor ve bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırması sonucu gelişiyor.
Peki, Haşimato nedir, neden olur, nasıl belirtiler verir ve en önemlisi beslenme ile bu sürece nasıl katkı sağlanabilir? Gelin, bilimsel veriler ışığında ama günlük hayatta uygulanabilir ipuçlarıyla bu soruların cevaplarını birlikte arayalım.
Haşimato Tiroiditi Nedir?
Haşimato tiroiditi, bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucu ortaya çıkan bir otoimmün tiroid hastalığıdır. Adını, 1912 yılında ilk kez tanımlayan Japon hekim Dr. Hakaru Hashimoto’dan alır.
Tiroid bezi, boynumuzun ön kısmında kelebek şeklinde duran, küçük ama etkisi büyük bir organdır. Metabolizmadan vücut ısısına, kalp atışından sindirime kadar yüzlerce hayati fonksiyonu düzenleyen hormonları üretir.
Haşimato geliştiğinde ise bağışıklık sistemi tiroid hücrelerini yabancı gibi algılar ve onlara saldırır. Bu saldırılar zamanla tiroid bezinin yavaşlamasına, yani hipotiroidiye yol açar.
Kimlerde Daha Sık Görülür?
- Kadınlarda erkeklere göre yaklaşık 8-10 kat daha fazla görülür.
- Özellikle 30-50 yaş aralığında sık teşhis edilir.
- Ailesinde otoimmün hastalık öyküsü olanlarda risk daha yüksektir.
- Diyabet, çölyak, vitiligo gibi başka otoimmün hastalıklarla birlikte görülebilir.
Belirtileri Nelerdir?
Haşimato’nun en zor yanı, belirtilerinin çok genel ve sinsi olmasıdır. Kişi yıllarca yorgunluğunu, kilo değişikliklerini ya da ruh hali dalgalanmalarını başka nedenlere bağlayabilir.
En sık görülen belirtiler:
- Yorgunluk, halsizlik
- Kilo alma eğilimi (diyet ve spora rağmen zor kilo verme)
- Cilt kuruluğu, saç dökülmesi
- Soğuğa tahammülsüzlük
- Kabızlık
- Unutkanlık, depresyon, konsantrasyon güçlüğü
- Boyunda dolgunluk veya guatr
Tanı Nasıl Konulur?
Basit bir kan testi ile anlaşılabilir:
- TSH, T3, T4 hormon seviyeleri
- Anti-TPO, Anti-Tg otoantikorları
Ultrason ile tiroid bezinde düzensizlikler de görüntülenebilir.
Tedavi Mümkün mü?
Haşimato’nun kesin bir tedavisi yoktur. Ancak tiroid hormonu takviyeleriyle hastalık kontrol altına alınabilinir.
Burada asıl önemli nokta ise: Beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri ile hastalığın seyri olumlu yönde etkilenebilir.
Beslenmenin Rolü
Beslenme, Haşimato tiroidinde iki açıdan önemlidir:
Hastaların çok sık sorduğu soru şudur: “Haşimato için özel bir diyet var mı?”Kesin ve tek tip bir diyet yoktur. Ancak bilimsel araştırmalar, bazı besinlerin faydalı, bazılarının ise zararlı olabileceğini göstermektedir.
Haşimato’da Önemli Besin Öğeleri
1. Selenyum
Tiroid bezinin adeta “koruyucu meleği”dir. Antioksidan özelliği sayesinde bağışıklık sisteminin saldırısını hafifletir.
Kaynaklar:
- Brezilya Cevizi: Selenyumun en zengin kaynaklarından biridir. Tek bir Brezilya cevizi, günlük selenyum ihtiyacınızın büyük bir kısmını karşılayabilir. Ancak, aşırıya kaçmamaya dikkat etmelisiniz.
- Tavuk ve Hindi: Özellikle beyaz et, selenyum açısından zengindir ve protein ihtiyacınızı da karşılar. Sağlıklı pişirme yöntemleriyle (ızgara, haşlama) tüketildiğinde besleyici bir seçenek olur.
- Balık: Ton balığı, sardalya ve somon gibi yağlı balıklar, hem selenyum hem de omega-3 yağ asitleri açısından zengindir. Haftada birkaç kez balık tüketmek, sağlığınıza katkı sağlar.
- Yumurta: Yumurta, selenyum ve diğer besin maddeleri bakımından zengin bir kaynaktır. Kahvaltılarda rahatlıkla tüketebilir, çeşitli tariflerde kullanabilirsiniz.
Tabağınızdaki Sıranın Sağlığınıza Etkisi: Karbonhidratı En Sona Bırakmak İçeriği Görüntüle
- Kahverengi Pirinç ve Tam Tahıllar: Tam tahıllı gıdalar, selenyum içeren iyi kaynaklardır. Özellikle kahverengi pirinç, dengeli bir beslenme için idealdir.
- Mantar: Çeşitli mantar türleri, selenyum bakımından zengindir ve yemeklerinize lezzet katabilir.
2. Çinko
Tiroid hormonlarının yapımı için gerekli mineraldir.
Kaynaklar:
- Kırmızı et
- Kabak çekirdeği
- Kaju fıstığı
- Mercimek
3. D Vitamini
Bağışıklık sistemi düzenleyicisidir. Eksikliği Haşimato ile ilişkilidir.
Kaynaklar:
- Güneş ışığı en önemli kaynaktır.
- Yağlı balık, yumurta sarısı, takviye süt ürünleri.
4. Demir
Tiroid hormonlarının üretiminde kritik rol oynar.
Kaynaklar:
- Kırmızı et
- Ispanak, pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Mercimek, nohut
5. Omega-3 Yağ Asitleri
İltihaplanmayı azaltır.
Kaynaklar:
- Somon, sardalya, uskumru
- Ceviz
- Keten tohumu
Kaçınılması Gereken Besinler
1. Gluten
Birçok araştırma, çölyak hastalığı olmayan bazı Haşimato’lu bireylerde de glutensiz beslenmenin şikâyetleri hafiflettiğini göstermektedir. Ama kişiye göre de değişiklik gösterebilmektedir.
Gluten içeren gıdalar:
- Buğday, arpa, çavdar ürünleri
2. Şeker ve İşlenmiş Gıdalar
Bağışıklık sisteminde inflamasyonu tetikler.
3. Aşırı Soya Ürünleri
Fitoöstrojen içeriği nedeniyle tiroid hormonunun emilimini zorlaştırabilir.
4. Aşırı İyot Tüketimi
İyot eksikliği tiroidi olumsuz etkilerken, aşırısı da Haşimato’yu alevlendirebilir.
Günlük Hayata Yönelik Beslenme Önerileri
Psikolojik Boyutu
Haşimato sadece fiziksel bir hastalık değil, aynı zamanda psikolojik bir sınavdır. Sürekli yorgunluk, kilo sorunları, saç dökülmesi ve depresyon eğilimi kişiyi ruhsal açıdan zorlayabilir.
Beslenmenin yanı sıra:
- Düzenli uyku
- Hafif egzersiz (yoga, yürüyüş)
- Stres yönetimi teknikleri (meditasyon, nefes egzersizleri) büyük önem taşır.
Haşimato ve Beslenmede En Sık Yapılan Hatalar
Haşimato tiroidi tanısı alan pek çok kişi, çaresiz kaldığında ilk iş olarak internette araştırmalara yöneliyor. Ancak ne yazık ki bilgi kirliliği, yanlış diyetler ve kulaktan dolma öneriler hastaların durumunu daha da zorlaştırabiliyor.
1. Mucize Diyet Arayışı
“Şu diyeti yap, tiroidin iyileşir” şeklindeki söylemler, ne yazık ki gerçeklikten uzaktır. Haşimato kronik bir otoimmün hastalıktır; tamamen ortadan kaldıracak tek bir beslenme modeli yoktur. Doğru olan, kişiye özel dengeli bir beslenme programıdır.
2. Tüm Karbonhidratları Kesmek
Birçok hasta, kilo vermek amacıyla ya da internette okudukları bilgilerle tüm karbonhidratları hayatından çıkarıyor. Oysa ki vücudun enerjiye ihtiyacı vardır. Burada önemli olan nokta, rafine şeker ve unlu mamulleri azaltmak, ama karabuğday, kinoa, yulaf gibi sağlıklı karbonhidrat kaynaklarına yer vermektir.
3. İyotu Tamamen Yasaklamak veya Aşırıya Kaçmak
İyot konusu Haşimato’da en çok karışıklık yaratan konulardan biridir. Bazı kaynaklar “iyottan tamamen uzak durun” derken, bazıları “bolca alın” diye önerir. Doğrusu, gereğinden azı da çoğu da zararlıdır. İyot takviyesi ancak doktor önerisiyle yapılmalı, herkesin kendi kendine kullanacağı bir mineral değildir.
4. Takviyeleri Bilinçsiz Kullanmak
Selenyum, çinko, D vitamini takviyeleri faydalı olabilir. Ama “çok alırsam daha çabuk iyileşirim” düşüncesi son derece tehlikelidir. Eksiklik durumunda ve doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Fazlası karaciğer ve böbrek sağlığını tehdit edebilir.
5. İnternetten Diyet Listesi Uygulamak
Her bireyin yaşı, kilosu, yaşam tarzı, başka hastalıkları farklıdır. İnternetten bulunan tek tip diyet listeleri kısa sürede zarar verebilir. Örneğin, demir eksikliği olan bir birey ile insülin direnci olan bir bireyin beslenmesi aynı olamaz.
Doğru bilinen YANLIŞLAR!!
Söylenti 1: Haşimato sadece yaşlılarda olur.❌ Yanlış. Haşimato en çok 30-50 yaş arası kadınlarda görülse de, ergenlik döneminden itibaren her yaşta ortaya çıkabilir.
Söylenti 2: Glutensiz beslenirsem tiroidim tamamen iyileşir.❌ Yanlış. Gluten duyarlılığı bazı hastalarda semptomları azaltabilir ama hastalığı tamamen ortadan kaldırmaz.
Söylenti 3: Tiroid ilaçları kilo aldırır.❌ Yanlış. İlaçlar kilo aldırmaz, aksine hormon dengesini sağlayarak kilo kontrolünü kolaylaştırır. Kilo artışı genellikle hormon eksikliğinin sonucudur.
Söylenti 4: Bitkisel kürlerle Haşimato geçer.❌ Yanlış. Hiçbir bitkisel kür hastalığı ortadan kaldıramaz. Bitkisel destekler doktor onayıyla kullanılabilir, ancak asıl tedavi ilaç ve yaşam tarzı düzenlemesidir.
Sonuç
Haşimato tiroiditi, yaşam boyu süren bir otoimmün hastalıktır. Ancak doğru ilaç tedavisi, bilinçli beslenme, yaşam tarzı düzenlemeleri ve psikolojik destekle kişi sağlıklı ve üretken bir hayat sürdürebilir.
Unutmayın:
- “Mucize diyetler” değil, dengeli ve kişiye özel bir beslenme planı esastır.
- En iyi diyet, sürdürülebilir ve size uygun olan diyettir.
Beslenmenizi planlarken mutlaka bir diyetisyen ve endokrinoloji uzmanıyla işbirliği yapmanız, yolculuğunuzu kolaylaştıracaktır.
Diyetisyen Orhan Özdengiz
