B12 vitamin ve folik asit eksikliklerine bağlı kansızlıklar

Çocuklarda kansızlık olarak bilinen anemi; solukluk, huzursuzluk, davranış değişiklikleri, iştahsızlık, uykusuzluk veya normalin üzerinde uyuma gibi belirtiler ile görülürken büyük çocuklarda ve ergenlerde yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi, baş ağrısı, çabuk yorulma ve nefes darlığı gibi bulgular ile de görülebilir. Bu belirtileri akılda tutarak B12 vitamin ve folik asit eksikliğine bağlı kansızlık durumunu irdeleyelim.

Alyuvarların ve hemoglobinin kemik iliğinde yetersiz yapımına bağlı gelişen kansızlıklar başlığı altında incelenen, B12 vitamin ve folik asit eksikliği, demir eksikliği, talasemi hastalıkları, lösemiler ile ayni grup altında yer alırlar. Gelişim mekanizmaları farklı olsa dahi sonuçta kemik iliğinde yetersiz üretim meydana gelmektedir.

Demir, B12 vitamini ve folik asit gibi mineraller beslenme ile alınan gıda maddelerinde bulunurlar ve vücudun sürekli olarak hücre üretebilmesini sağlayan üretim fabrikasında önemli görevler üstlenirler. Tıpkı demir eksikliği anemisinde olduğu gibi kanda oksijen taşıyıcı molekül hemoglobinin yapımı için gerekli olan bu mineraller gıdalarla yeterince alınmazsa, vücut tarafından emilemezse, vücuttan kan kaybı olur ise veya artmış ihtiyaç durumlarında bu minerallerin eksiklikleri görülebilir.

Pernisiyöz Anemi

Ek sık B12 vitamin eksikliğine sebebiyet veren klinik durum pernisiyöz anemi olarak bilinen ve insan vücudunda B12 vitamininin emilimini engelleyen bir hastalıktır. Pernisiyöz anemi, midede intrinsik faktör (IF) eksikliği nedeniyle B12 vitamin emiliminin bozulmasından kaynaklanan kronik otoimmün bir hastalıktır. B12 vitamini eksikliğinin diğer nedenleri daha nadir görülür. Ender de olsa beslenmede B12 vitaminin bulunmaması, B12 vitamininin emilimini engelleyecek bir mide veya bağırsak hastalığının olması veya bazı ilaçlar nedeniyle de B12 vitamin eksikliği ortaya çıkabilir. Hayvansal gıdaların tüketilmemesi B12 vitamin eksikliğine sebebiyet verebilir.

Hayvansal gıda tüketmeyenler dikkat…

Vitamin B12 en fazla hayvansal gıdalarda bulunur. Yetersiz vitamin B12 alımı beslenme yelpazelerinde hayvansal gıdalar içermeyen kişilerde görülebilmektedir. Yanlış beslenme veya eksik beslenme sonucunda da bu eksiklikler görülebilmektedir. Çeşitli nedenlerle annesinde vitamin B12 eksikliği gelişen ve anne sütünde bu vitaminin eksikliği olan bebeklerde ciddi klinik bulgular meydana gelebilir.

Sadece anne sütü alan bebekler…

Bebekler ek gıdalar almıyor ve sadece anne sütü alıyorlarsa vitamin B12 eksikliğine bağlı kansızlık yanında çeşitli nörolojik bozukluklar da görülebilmektedir. Başını ilk zamanlar tutmaya başlayan bebek gelişiminde gerileyebilir. El ve kollarda titremeler olabilir. Bu bilgiler ışığında süt veren annelerin diyet yapmamaları ve kendilerine iyi bakmalarının önemi bir kez daha ortaya konmuş olmaktadır.

Folik asit eksikliği ise, alınan besinlerde yeterli düzeyde folik asit (folat) bulunmaması neticesinde gelişebilir. Vücudun gerektiği kadar etkin bir biçimde folik asit emilimi yapmasına engel olan herhangi bir hastalık (huzursuz bağırsak sendromu gibi) sebebi ile de meydana gelebilir.

Sık idrarda folik asit kaybedilebilir!

Böbrek veya karaciğer ile ilgili altta yatan bir hastalık nedeniyle çok sık idrara çıkılması halinde de folik asit kaybedilebilir. Vücudun normalden fazla folik asit ihtiyacı varsa, bu ihtiyacı karşılanamayabilir. Hamilelik süresince fizyolojik gelişimin sorunsuz ilerlemesi için folik asit ihtiyacı artar ayni zamanda kanser hastalığının tedavisi sırasında verilen kemoterapilerin yan etkileri ile folik asit ihtiyacı artabilir.

Tanı; şikâyet, hikâye ve muayene bulguları ile şüphe duyulması sonrasında yapılan tetkikler ile ortaya konulabilir. Demir eksikliğindeki belirtiler gibi kansızlık belirtileri saptanmakla birlikte, demir eksikliğindeki gibi kırmızı küreler hacim olarak küçük değil tam aksine büyük hal alırlar, bu klinik durum tıp dili ile Megaloblastik anemi olarak isimlendirilir. Demir eksikliği hastalığından tam kan testi ve yayma bulguları ayrımı yapılabilir. Periferik yayma olarak bilinen kan yaymasındaki bulgular çok tipik olup tam kan sayımı ile desteklenmesi gerekir. Daha sonra B12 ve Folik asit düzeyi bakılmak sureti ile tanı kesinleştirilir.

Gençlik dönemi…

Ergen olarak isimlendirilen gençlik döneminde de bilinçsiz yapılan diyetler ile yine bu eksiklikler yaşanıp kansızlık gelişebilmektedir. Gençlerimizin de bu konuda dikkatli olmaları tavsiye edilir.

Tabipler Birliği: Kalbimiz için bir atımı bile kaçırmayalım İçeriği Görüntüle

Bilinen en zengin B12 vitamini kaynakları; et, yumurta, süt ürünleri, güçlendirilmiş kahvaltılık gevrekler ve bazı soya ürünleri olmakla birlikte brokoli, Brüksel lahanası, kuşkonmaz (ayrelli), bezelye, nohut ve esmer pirinç gibi sebzeler de yüksek düzeyde folik asit içerir.

Önce sebebe yönelik araştırmaların yapılması gereklidir. Alta yatan sebebi aydınlatmak önemlidir. Doğuştan gelen bir sorun sebebi ile gelişen bir hastalık ise ne yazık ki ömür boyu ilaç kullanılması gerekebilir. Düzgün ve düzenli takip ile sorun yaşanmadan hayatını sürdürebilir. Eğer alım az ise diyet düzenlenir. Bir süre takviye ilaçlar verilir. Tedavi edilmemeleri halinde kalıcı bozukluklar görülebilir. Düşüklere, özürlü bebek doğumuna, kısırlığa kadar uzanan birçok sorunu doğurabilir.

Tedavi…

Tedavi; doğru tanı ve doğru sebebe yönelik incelemeler ile başarıya ulaşabilir. Altta yatan durum çözülmeden tedavi verilmiş olsa dahi hastadan bir süreliğine yanıt alınabilir ama tedavi kesilir kesilmez tekrar eski duruma geri döner. Alttan kaçağı olan depoya üstten su koymak gibi bir durum… Hem hasta tedavi olmaz, hem masraf ve zaman kaybı olur…

Saygılarımla

Doç. Dr. Kudret Çağlar