Çocuklarda demir eksikliği

Çocuklarda kansızlık olarak bilinen anemi; solukluk, huzursuzluk, davranış değişiklikleri, iştahsızlık, uykusuzluk veya normalin üzerinde uyuma gibi belirtiler ile görülürken büyük çocuklarda ve adolesanlar da yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi, baş ağrısı, çabuk yorulma ve nefes darlığı ile görülebileceğini akılda tutarak demir eksikliği hastalığını irdeleyelim.

Alyuvarların ve hemoglobinin kemik iliğinde yetersiz yapımına bağlı gelişen kansızlıklar başlığı altında incelenen, B12 vitamin eksikliği, folik asit eksikliği, talasemi hastalıları, lösemiler ile ayni grup altında yer alır; demir eksikliği hastalığı ve en sık görülen kansızlık sebebidir.

Çocukluk Yaş Grubunda Kansızlık İçeriği Görüntüle

Çocuklarda kansızlık ( anemi ) nedenleri arasında, demir eksikliği en sık görülen klinik durumdur. Kanda oksijen taşıyıcı hemoglobinin yapımı için gerekli olan demir gıdalarla yeterince alınmazsa, vücut tarafından emilemezse, kan kaybı olur ise veya demir ihtiyacı artmışsa Demir Eksikliği Anemisi gelişir. Özellikle bebekler ve ergenlik dönemindeki kızlarda risk daha yüksektir. Dikkat edilecek olursa demir eksikliğindeki ana mekanizmalar birincisi gıdalar ile yetersiz demir alımı, ikincisi sindirim sistemi tarafından demirin yetersiz emilimi, üçüncü neden vücut dışına kan kaybı ile gelişen demir kaybı ve dördüncü neden de gelişim sırasında artan demir ihtiyacı ile oluşan göreceli demir eksikliği durumudur.

Bebeklerde en sık neden anne sütünün yeterince verilmemesi, inek sütüne erken başlanması, ek gıdaya geçiş döneminde de bebeğin demirden zengin gıdaları (kırmızı et, yumurta sarısı, tavuk, balık, kuru baklagiller, pekmez gibi) yeterince alamamasıdır. Anne sütünün içerdiği demir vücut tarafından iyi emilmektedir. Ayrıca, bitkisel gıdalardaki demirin çok iyi emilemediğinin, C vitaminin demir emilimini olumlu, siyah çayın olumsuz etkilediğinin de göz önünde tutulması gereklidir. Bu nedenle, kahvaltıda yumurtanın yanında portakal suyu veya domates iyi bir seçim olacaktır. Barsak mukozasındaki hastalıklar, emilim bozuklukları, parazitler ve bazı ilaçların uzun süreli kullanımları demir eksikliği anemisini yaratabilir.

Toprak yeme buz kâğıt gibi normalde yenmemesi gereken şeylerin yenilmesi demir eksikliği anemisinde sıklıkla görülmektedir ve PİKA olarak adlandırılmaktadır. Toprak yeme demir eksikliğinde görülen bir bulgu olduğu gibi topraktan alınan parazitler ile de demir eksikliği gelişebilir veya tablo derinleşebilir.

Kansızlık bulguları ile şüphelenilmesi sonucunda alınan kan tetkiklerinde Hb düzeyi kontrol edilir. YAŞA GÖRE normal değerler ile karşılaştırılır, düşüklük demir eksikliği lehinde ise ferritin ve demir bağlama kapasitesi hesaplanarak tanı demir eksikliği anemisi olarak ispat edilir. Laboratuar sonuçları klinikte şüphelenilen durumun tespiti için kullanılır. Laboratuar sonuçlarında bir birlerini tutmayan sonuçlar ile yola çıkılmamalıdır. Laboratuar hatalarının kişilere gereksiz ilaç kullanımı olarak yansımasına engel olunmalıdır. Periferik yayma bulgularının önemi büyüktür.

Demir eksikliği hastalığının talasemi yani diğer ismi ile Akdeniz anemisi gibi hastalıklar ile karışması ihtimali yüksektir. Ülkemizde talasemi hastalığının taşıyıcısı olan yani hasta olmayıp hafif bulgular ile seyreden kişiler ile demir eksikliği hastalığı karıştırılabilir. Bu durumun sağlık personelince dikkate alınması, gereksiz demir tedavilerinin talasemi hastalığı taşıyıcılarına başlanmamasına özen gösterilmelidir. Kıbrıs’ta talasemi hastalığı taşıyıcılık oranı %20 oranı civarında bir rakamda olduğu dikkate alınmalıdır. Klinik ve laboratuvar bulgular demir eksikliği hastalığı ile hemen hemen benzer olduğu için talasemi taşıyıcısı olan hastalar gereksiz ve yıllar süren demir tedavileri ile karşılaşabilirler; ancak bir fayda göremezler. Bu iki klinik durumun bir birinden ayrılması akılcı ve dikkatli davranışlar ile çok kolaydır.

Tedavide demir içeriğinden zengin diyet ve demir preperatlarının başlanması gerekli olacaktır. Ağır vakalar dışında genellikle beslenme şekillerinin düzenlenmesi ile hastalık tedavi edilebilir. Ancak kansızlıktaki derinliğin fazla olması demir preperatlarının kullanılması zorunluluğunu doğuracaktır. Tedavi edilmemesi durumunda hastanın gelişmesinde aksamalar görülebilir. Kilo alımı psikososyal gelişimi engellenebilir. Bilişsel yeteneklerinde zayıflamalar görülebilir. Demir tedavisinin aç karna olması önerilmektedir. Bu tedavinin dişleri boyama etkisi, kakada renk değişikliği ve kabızlık gelişmesine sebebiyet verebileceği akılda tutulmalıdır.

Dikkat edilmesi gereken nokta demir eksikliği durumunun neden kaynaklandığının bulunup ortaya konulmasıdır. Demir kaybı varsa örneğin bağırsaklardaki parazitler veya uzun süren adet kanamaları gibi durumlar öncelikle tedavi edilmelidir. Beslenme sorunu var ise bir yaşam şekli değişikliği yaratacak şekilde mücadele vermek olumsuz davranışların düzeltilmesi gerekmektedir. Aksi halde tedavi başarısı sınırlı kalacaktır.